12 Eylül 2023 - Salı
Doç Dr Derya Berrak: Doğrusu Ne?
Doç Dr Derya Berrak: Doğrusu Ne?
Yazar - Doç Dr Derya Berrak
Okuma Süresi: 8 dk.
852 okunma
Doç Dr Derya Berrak
-
❌ Yanlış : Esnaf sigortalılık koşullarını taşısa bile Bağ-kur’lu olmak zorunlu değildir. Başvuru yaptığı zaman sigortalı olur. Başvuru yapmaz ise sigortasız çalışabilir.
✅ Doğru : 1982-2000 yılları arasında esnafın sigortalı olmak için 3 ay içerisinde başvuru hakkı bulunmaktadır. 3 ay içerisinde re’sen kayıt kayıt yapılmak zorundadır. Sigortalılık başlangıç tarihi, mükellefiyet koşullarının başladığı tarih itibari ile kabul edilir. 3 aylık zaman da dahil sigortalılık yükümlülüklerinden kaçınılamaz, vazgeçilemez, devredilemez (1985/1479-24.25.26)
❌ Yanlış : Başvurusu bulunamayan ve kamu kurumlarının zorunlu res’en kayıt görevini yapmadığı durumlarda, esnaf tüm haklarından mahrum bırakılır.
✅ Doğru : Başvurusu bulunmayan veya kurumca zorunlu re’sen kaydı yapılmayan esnaf sigortalılık koşullarının ilk başladığı tarihten itibaren sorumludur. Tabi olduğu yasalara göre yeniden işyeri açma durumunda eski mükellefiyetlerinden de sorumluydu. 02.08.2003 tarihinde çıkarılan yasanın geçici 18. Maddesi yürürlüğe girdiği tarihe kadar, bu hak ve sorumluluk yasa ile sabittir.
❌ Yanlış : Sigortalı olmak için prim ödemek veya bizzat başvurmak gereklidir. Bizzat başvuru yapılmadığı durumlarda sigortalılık hak yükümlülükleri başlamaz.
✅ Doğru : Sigortalı olmak ihtiyari değildir, başvuru yapılmasına bakılmaksızın maliye, esnaf-ticaret odaları ve belediyelerin Bağ-kur’ a bildirim yapması zorunludur. Bağkur ise diğer kamu kurumlarından gelen bildirim ile başvuru yapılmasını beklemeden re’sen kayıt yapmak zorundadır. Sigortalılık başlangıç tarihi, Bağ-kur’un re’sen kayıt yaptığı tarih itibari ile değil, vergi dairesine ya da esnaf-ticaret odalarına kaydının yapıldığı tarihten itibaren kabul edilir. Esnaf devlet Hastanelerinde muayene olabilmek, ilaç yardımı alabilmek vb sigortalılık haklarından yararlanabilmek için prim ödemelerini tamamlaması gerekir. Prim ödeme haklarından yararlanabilmesi için zorunludur. Bunun için 1985/1479 sayılı sayılı kanunda son prim ödeme tarihi bulunmamaktadır.
❌ Yanlış : 2000 ve 2003 yıllarında geçmiş yıllara ait tüm vatandaşların sosyal güvenlik haklarına erişim kısıtlanmış adil davranılmıştır.
✅ Doğru : 2000, 2003 ve 2008 yıllarında yapılan sosyal güvenlik düzenlemelerinde sadece esnaf mağdur edilmiştir. Diğer sigortalılık kollarında bir kısıtlama bulunmamaktadır.
Gurbetçi ülke içinde hiçbir kaydı olmadığı halde,
müstahsil kesen çiftçinin belgesini ibraz etmesi durumunda,
tespit davası açma hakkı bulunan 4A lı sigortalılar tespit davası ile ya da bildiriminin bulunması durumunda
haklarına erişim sağlayabilmektedir.
Yanlış : Başvuru yapmadığı için veya ödeme yapmadığı için hatalı kusurlu olan esnaftır, mağduriyetini kendisi seçmiştir.
Doğru : 3 ay içerisinde başvuru yapma ve bu süreçte sigortalılık haklarına hızla erişmek isteyen esnaflar olmuştur. Ancak Maliye den, esnaf-ticaret odalarından belge gelmediği için başvuruları geri çevrilmiştir. Sigortalılık koşullarından imtina edecek esnaf, yasal yollar ile maliyeye başvuru yaparak vergi ödeme yoluna gitmez, illegal yolları tercih ederdi. Ayrıca hatalı olmak sorumluluğu ortadan kaldırmaz. Devlet hataları denetlemek ve düzeltmekle yükümlüdür. Sosyal güvenlik hak ve sorumluluklarından vatandaşın açık rızası alınmadan vazgeçilemez.
Yanlış : Ödeme yapılmaması durumunda sigortalı sosyal güvenlik haklarından vazgeçmiş sayılır. Ayrıca esnaf, ödeme yapmadığı halde sosyal güvenlik haklarından yararlanmıştır.
Doğru : Esnaf ödeme yapamadığı için sosyal güvenlik haklarından yararlanmamıştır. Ülke Ekonomisinin sıkıntılı olduğu yıllarda öncelikleri farklı olmuştur. Ayrıca tabi olduğu yasalarca kazanımı olan sosyal güvenlik haklarından vazgeçmemiş, 20 yıldır haklarını alabilmek için mücadele etmekte, sesini duyurmaya çalışmaktadır.
Yanlış : 2000 ve 2003 yıllarında yapılan yasa çalışmalarında, 1982-2000 yılları arasında esnafa sigortalık haklarından yararlanabilmesi için yeterli süre verilmiş, başvuru koşulları uygun hale getirilmiş, önceki yasanın tanıdığı haklarının kayba uğrayacağına dair ilgilendirme yapılmıştır.
Doğru : 2000 ve 2003 yıllarında yeterli bilgilendirme ve yasal tebliğ yapılmamıştır. 6 aylık süre bunun yeterli bir süre olmamıştır. Dijital dünyanın geliştiği günümüz için bile yeterli değildir. Sosyal güvenlik kurumlarının tek çatı altında birleşmesi bile 2008 de tamamlanmıştır.
Ayrıca haklara erişim için süre verilmesi de doğru değildir. Bu haklarına erişmek isteyen esnaf uygun koşulları oluşturduğunda başvurusunu yapabilmelidir. Diğer yandan ilgili takvimde ihya gibi ödemeyi kolaylaştırıcı koşullar sunulmamıştır. 10-15 yıllık borçların 1 yıl içerisinde tamamının ödenmesi istenmiştir. İhya gibi bir kolaylık yapılmış olsaydı ihya için süre verilebilmesi anlayış ile karşılanabilirdi. Ancak sigortalılık haklarına erişimde süre belirtilmesi ve bu sürenin sadece esnaf için uygulanması adil değildir.
Yanlış : Ekonomik sıkıntıda bulunan esnafın rahatlatılması için yapılmıştır. Birçok esnafı borç yükünden kurtarmıştır.
Doğru : Günümüzde de devlet rıza dahilinde prim sildirme işlemi uygulayabilmektedir. Ancak bu karşılıklı rıza ve imza ile yapılmaktadır. Gerekli koşulları sağlayarak hak kaybına uğratmadan yasal düzenleme yapabilirdi. Bir grup esnafa kolaylık sağlamak için, başka bir grup esnafın hak mahrumiyetine uğraması doğru değildir. Makul bir çözüm yolu yerine, hak mahrumiyeti çözüm olarak sunulmuştur.
Yanlış : Sosyal güvenlik kurumları ve maliye farklı kurumlardır. Sistemleri ayrı çalışır. Dolayısı ile hak mahrumiyetinden sosyal güvenlik kurumu sorumlu değildir.
Doğru : Sosyal Güvenlik Kurumu da dahil, Devlet Kurumlarının ve vatandaşların hak ve sorumluluklarını TBMM çıkardığı yasalar belirler. Tüm kamu kuruluşlarının üstün de Türkiye Cumhuriyeti yazar, hiçbir kurum ve kuruluş hak ve ödevlerden bağımsız hareket edemez. Nasıl sosyal güvenlik sisteminde sigortalılık koşulları oluşmadan sigortalı olunamaz ise; sigortalılık koşulları oluştuğu durumda Sosyal Sigortalar Kurumu kayıt yapmaktan imtina edemez. İlgili kurumlar bağımsız hareket edebilen kurumlar ise; maliye de kaydı bulunan işletmenin sigorta girişi yoksa, işletmeye sigorta denetimi yapamaması gerekir. Kendi kendine yeten bir kuruluş ise; sigorta primlerinin dışında bütçeden pay almaması ve kendi kendine yeten bir kurum olması gerekir ki; Sosyal Güvenlik Kurumu bir ticarethane yada kooperatif değildir, gerektiğinde gerekli desteği bütçeden alması da tabiidir.
Yanlış : Tescili bulunamayan esnafın tescilinin yapılması durumunda Devlet bütçesi zarar görecektir.
Doğru : Devlet bütçesi zarar görememesi için devlet görev ve sorumluluklarından vazgeçemez. Tescil mağduru esnaf birikmiş primlerini ödemekten imtina etmemekte, sadece ödeme alternatifleri sunularak ödeme kolaylığı talep etmektedir. Peşin ödenen yüklü primler ile devlet hazinesine yük değil, rahatlama getirecektir. Tescil mağduru edilen esnaf sayısı, tam olarak bilinmemekle birlikte, emeklilik sistemine yük olacak bir orana ulaşmayacaktır. 1982-2000 yıllarında çalışma hayatında olabilecek esnafın yaş ortalaması dikkate alındığında birkaç yıl içerisinde zaten emekli olabilecektir.
Ancak yapılan hak iadesi, esnafın uğradığı ayrımcılıktan kaynaklanan psikolojik yükünü hafifletecek, halen birlikte çalıştığı, emekli olan işçisinin, iş arkadaşının yanında adalete, devletine güven duygusunu yeniden kazanacak, gelecek kaygısı azalacaktır.
Yorumlar (0)
Tüm Yazıları
Köşe Yazıları
Metin Kabakcı
Metin Kabakcı: Bahçeli Tüm Bariyerleri Yıkacak
Sezgi Kaya
Sezgi Kaya: MEŞHUR DUBAİ ÇİKOLATASI VE ONUN SOSYOLOJİK TAHLİLİ
Süheyla Gökçek
TOPLUMSAL ÇÜRÜME
Selahattin Karakoç
DİPTE YOKSULLUK ZİRVEDE SUCUK PARTİSİ
Adnan Kenanoğlu
Adnan Kenanoğlu: Sucuk Siyaseti
Yüksek Gazioğlu
Ruhum Med Cezir
Rüveyda Tulmaç
Narinin Anısına
Gölge Sümer
Gör Beni